Jamais lasses, Jamais lâches
Honneur aux vaillantes et gracieuses femmes de FranceNooit moe, nooit opgeven
Eer aan de dappere en elegante vrouwen uit Frankrijk
In de memorabilia van de Eerste wereldoorlog is er speciale aandacht voor verpleegsters die zich, vaak vrijwillig, inzetten voor het behoud van de soldaten. Op verschillende objecten van Franse en Duitse origine is de zuster van het rode kruis hoofdonderwerp. Maar is die aandacht echt voor de vrouwen die hun levens op het spel zetten voor de soldaat of speelt er een groter belang mee?
Het Franse rode kruis
Met dit herinneringsbord waarin een rood kruis door een hartenkrans wordt omhuld, werden de verpleegster geëerd die dienst hebben gedaan voor het Franse rode kruis in de periode 1914 – 1916. De oorlog zou vanaf dat punt nog ongeveer twee jaar duren.
Het Franse rode kruis bestond in de Eerste Wereldoorlog uit drie organisaties: la Société de secours aux blessés militaires (SSBM), l’Union des femmes de France (UFF) en de l’Association des dames françaises (ADF). Als we kijken naar de tekst op het bordje is deze waarschijnlijk bedoeld voor de gecombineerde organisatie. Sinds 1940 zijn deze drie humanitaire organisaties samengevoegd tot het Franse Nationale Rode Kruis.
Heldinnen
Zoals de tekst op het bord al aangeeft werden de verpleegsters gezien als ware heldinnen. Daarnaast waren het rode kruis en de verpleegster ook vaak het onderwerp voor ansichtkaarten die in groten getale werden geproduceerd en verstuurd. Deze kaarten kunnen beschouwd worden als propagandamiddelen. De beelden op de kaarten moesten een gevoel van trots en vaderlandsliefde oproepen. Door een postkaart zoals de versie hiernaast (detail) werd de Franse bevolking verbonden met de soldaten aan het front. Hiermee konden dames én heren worden overgehaald om mee te strijden. Voor dames was medische zorg de enige manier om een bijdrage te leveren. Bij de heren werd er een ander gevoel aangesproken: in het geval van verwonding werd je verzorgd door een dappere en 'elegante' dame.
Voor de kaiser
De Duitse propagandamachine werkte in feite hetzelfde als die van Frankrijk. Ook hier was er aandacht voor de verpleegsters die zich inzetten met het verzorgen van de gewonde soldaten en werd het thuisfront aangesproken door de heldendaden van soldaten en verplegend personeel. In de collectie van Streekmuseum Jan Anderson in Vlaardingen is bijvoorbeeld een porseleinen beeldje van een verpleegster die een man in een stoel verzorgt. Op de voet van het object staat de tekst Frohe Hoffnung wat vrolijke hoop betekent. Naast dit type beeldjes zijn er in Duitsland veel herinneringsborden gemaakt. Op de afbeelding in de header is een detail te zien van een Duits porseleinen bord, waarop een verpleegster te zien is die een gewonde soldaat een medische behandeling in het veld geeft. De rode kruis-verpleegster waagt hier haar leven in een kapotgeschoten landschap zoals te zien is op de achtergrond van de tekening.
Landsbelang
Keramiek en ansichten werden dus ingezet als promotiemateriaal, waarbij het gevoel van patriottisme de belangrijkste rol speelde. Als je moed had getoond, werd je 'beloond' met herinneringskeramiek zoals het Franse bord. Maar wat als je zelf niet in staat was om je in te zetten voor het landsbelang? Dan kon je dus via de propagandistische objecten zoals het Duitse beeldje laten zien dat je achter de heldinnen (en helden) van de natie stond. En deze heldinnen, dat zijn natuurlijk altijd mooie dames, allemaal voor het landsbelang.
