In mijn zoektocht naar een werkend classificatiesysteem voor Aziatische keramiek loop ik wel eens tegen een vorm van 'vrije' terminologie aan. Dan heb ik het niet over de verwarring die ontstaat bij het benoemen van een schotel, synoniem aan 'schaal' of een onderdeel van een kop-en-schotel , maar over de hedendaagse termen die aan vormen of decoraties toegekend kunnen worden.

Kom

Zo werd ik pasgeleden gevraagd om te komen assisteren bij de determinatie van een groep scherven. Daarbij was een onderglazuur blauw beschilderde Chinese kom met een diameter van 15 cm.  die was beschilderd met een rode en gouden bovenglazuur emaille. Deze extra decoratie is aangebracht in Nederland en wordt ook wel ‘Amsterdams bont’ genoemd. Het was een luxeproduct dat waarschijnlijk deel uitmaakte van een achttiende-eeuws theeservies. De kans is groot dat deze kom als ‘spoelkom’ werd gebruikt, waarin de theekopjes tussen de verschillende rondes thee werden omgespoeld. Als kunsthistoricus kan ik mij dan opwinden als een archeoloog dit object bestempeld als ‘soepkom’.

'Lifestyle'

Mensen die mij kennen weten dat ik onderzoek op het gebied van keramiek tot 'lifestyle' verheven heb. Ik heb theepotten genoeg om 40 liter thee te zetten, de prijs van de rozen zou stijgen als al mijn vazen in gebruik zouden worden genomen en dan heb ik het nog niet eens over alle andere huisraad van keramiek. Echter, soepkommen heb ik gewoon niet in huis. Wat is dat eigenlijk een soepkom? Wanneer is deze eigenschap aan een kom gegeven? Is het de grootte? Ik meen toch regelmatig een cappuccino geserveerd te krijgen in iets wat in de volksmond ook verheven is tot ‘soepkom’. Wat zijn de specificaties?

Van irritatie naar onderzoek

Toen kommen zoals in de foto te zien is door de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in Nederland werden geïmporteerd was er wel een soort standaard terminologie die werd gehanteerd. Zo waren er ‘enkele’ koffiekopje die een doorsnee van 6,5 - 7,5 cm. hadden en waren er voor de grote koffiedrinkers  ‘dubbele’ koffiekopjes van 7,5 - 9,5 cm. De kommen van 15 cm. doorsnee werden gewoon ‘kommen’ genoemd. Met deze uitleg is het onderzoek naar de soepkom duidelijk gestart. Kan ik de vorm en de functie aan elkaar koppelen? En vanaf wanneer wordt er voor het eerst een ‘soepkom’ als zodanig gebruikt of verkocht?  En moet er een oor aan zitten?

Kom nou!

Nog even over die cappuccino: wordt deze nou in te grote kopjes geserveerd, in soepkommen of is er inmiddels ook al de cappuccino-kop geïntroduceerd? Zo zie je maar, onderzoek wordt door mij op deze manier verheven tot lifestyle. En al dat geschrijf over koffie maakt mij dorstig. Ik lust nog wel een bakkie! ‘ Bakkie’? Hmmm, ik ben benieuwd of de VOC deze voorwerpen als zodanig beschreven heeft…